De marginale neonazi’s van de N-SA (Nieuw-Solidaristisch Alternatief) zagen hun kans om op de kar van de anti-N-VA hetze in de media te springen. Ze haalden eerder gepubliceerde foto’s van Jan Jambon op een feest van het Sint-Maartensfonds terug boven. Deze keer haalden ze er de gevestigde media wel mee, de timing zat immers beter. Neonazi’s die via de systeempers de conservatieve neoliberalen van N-VA aanpakken, het is eens iets anders. Een gelegenheid om een en ander te duiden aan de hand van enkele archiefteksten.
Wat was het Sint-Maartensfonds?
Officieel hield het Sint-Maartensfonds het in 2006 voor bekeken, een jaar later was er echter nog een publieke bijeenkomst van de groep. Maar sindsdien lijkt het volledig over en uit voor de groep die gericht was op het bijeenbrengen van voormalige Oostfrontstrijders die vrijwillig en uit overtuiging met de Duitse nazi’s gingen vechten.
Het Sint-Maartensfonds (SMF) kende in de naoorlogse periode een zekere aanhang, onder meer met militanten die ook actief waren bij andere verenigingen zoals de verboden privé-militie VMO (Vlaamse Militanten Orde). Geüniformeerde VMO-militanten bleven ook na het verbod op die organisatie op feesten van het SMF opduiken. Dat bleek in 2001 toen Johan Sauwens (toen nog VU, nadien CD&V) als minister moest aftreden na een bezoek aan een SMF-feest waarbij het Vlaams Belang beeldmateriaal hiervan vrijgaf.
Doorheen de jaren kende het SMF ook afsplitsingen, zo vertrok de groep rond André Vanhecke om het tijdschrift Periodiek Contact uit te brengen. In dat tijdschrift werd nog een stap verder gegaan en verschenen openlijke lofbetuigingen aan Hitler. Niet dat ze bij het SMF niet zo aangebrand waren, maar er werd iets meer voorzichtigheid aan de dag gelegd bij het onderscheid tussen wat intern en extern werd gezegd. In ‘Berkenkruis’, het tijdschrift van het SMF, werd wel een forum geboden aan tal van voormalige nazi’s, zoals de naar Argentinië uitgeweken ter dood veroordeelde Leo Poppe of Jef François en Ward Hermans.
Banden met gevestigde politici en andere organisaties
Samen met het doelpubliek van het SMF is ook de organisatie zelf grotendeels van het toneel verdwenen en uitgestorven. Maar tot eind jaren 1980 had deze organisatie een zeker gewicht. Er was politieke invloed bij de Volksunie maar ook andere partijen hoopten een graantje steun te kunnen meepikken. In 1985 werd in het Europees Parlement een lijst van gevaarlijke organisaties aangelegd en daarbij kwam er lobbywerk bij te kijk om het Sint-Maartensfonds van deze lijst te houden. Dat gebeurde niet alleen door de VU-afgevaardigde, maar ook door liberalen, christendemocraten en zelfs een sociaaldemocraat (ondanks intern protest). Het liberale Europese parlementslid op dat ogenblik was huidig Europees Commissaris Karel De Gucht die in 2007 de toespraak van Jan Jambon voor het SMF nog voor de voeten van Yves Leterme van Jambon’s kartelpartner CD&V gooide.
Het feest waar Jambon namens de Vlaamse Volksbeweging sprak, was dezelfde gelegenheid waar ook Johan Sauwens aanwezig was. Het ging om de 50ste verjaardagsviering van het SMF in 2001. Na de oorlog duurde het immers een paar jaar vooraleer de nazicollaborateurs zich opnieuw konden en durfden te organiseren. Groepen als de Vlaamse Volksbeweging en andere waren aanwezig op SMF-bijeenkomsten omdat hun ledenbestand deels overlapte. Het SMF deed er ook alles aan om in verschillende kringen invloed uit te oefenen. Toen de media in 2001 op de aanwezigheid van Sauwens op het SMF-feest sprong, verklaarde het SMF zelf dat het leden had in alle grote partijen (met uitzondering van het groene Agalev). Jammer genoeg werden geen namen genoemd.
Neonazi’s springen nu op de kar
Het is uiteraard geen verrassing dat N-VA’ers met een verleden in de Vlaamsnationalistische beweging ook in aanraking kwamen met de meer aangebrande onderdelen van die beweging. Van Jambon circuleren allerhande geruchten. Zo zou hij in 1984 aanwezig geweest zijn bij NSV-geweld in Leuven (zie foto). De banden met figuren die sindsdien een tussenstap maakten via VB om nu ook bij N-VA te belanden, zoals Jurgen Ceder, zouden uit die tijd dateren.
Het is opvallend dat er vandaag wel mediabelangstelling is voor neonazi’s die eerder al probeerden om dezelfde foto’s te slijten. De timing vandaag is natuurlijk beter, de N-VA ligt langs alle kanten onder vuur en elk mogelijk incident wordt opgeklopt. Niet dat we medelijden moeten hebben, N-VA is op net dezelfde manier groot geworden. Dat de neonazi’s op de anders door hen uitgespuwde regimepers beroep doen om hun vroegere medestanders uit SMF-kringen aan te pakken, biedt amusant spektakel.
Maar tegelijk moeten we terugkeren naar de waarschuwing die wij al meermaals naar voor brachten: indien de electorale zeepbel van De Wever en co stilaan leegloopt, is een terugkeer van het Vlaams Belang en andere extreemrechtse krachten niet uitgesloten. Tegen een achtergrond van politieke onstabiliteit aangewakkerd door de crisis en met een ondermijning van de autoriteit van alle instellingen en een op organisatorisch en ideologisch vlak nog zwakke arbeidersbeweging, is er een grote ruimte voor afkeer (niet gaan stemmen) en proteststemmen voor diverse populistische en extreemrechtse groepen.
Geert Cool
Lees ook:
- Van collaboratie tot het Vlaams Blok. Na de oorlog: collaborateurs doen verder (stuk uit LSP en Blokbuster brochure)
- Bruine ‘misstap’ Sauwens schudt regering wakker (2001)
- Oostfronters houden het voor bekeken (2006)
- Sint-Maartensfonds duikt opnieuw op in de campagne (2007)
